Het Ogham = bomen alfabet
Bomen hebben zeker in de voorchristelijke Europese traditie een belangrijke spirituele betekenis. De keltische cultuur en het druïdisme vervullen voor ons hierbij de rol als verbindingsschakel. Binnen de Keltische cultuur vervulde het Ogham een rol als een soort web voor kennis. Daarbij zijn klanken en lettertekens onder andere gekoppeld aan bomen. De kennis en verhalen over bomen uit de Keltische cultuur heeft ons enorm geïnspireerd. Het Ogham en de bomen, die daar in voorkomen hebben zeker ook een rol in onze keuze gespeeld. Een voorbeeld voor de binding van de Keltische cultuur met bomen is niet zo moeilijk te vinden. Het Ogham is er maar één van. De volgende negenvoudige aanroeping vonden wij in het boek ‘Celtic Devotional’ van Caitlin Matthews.
Boombezwering
Ik weef schakels van bescherming
negen maal vermogen uit negen bomen,
sterkte van de eik,
eerlijkheid van de es,
zuiverheid van de berk,
aandacht van de els,
schittering van de beuk,
bevalligheid van de iep,
geneeskracht van de wilg,
kracht van de hulst,
onsterfelijkheid van de taxus.
Negen bomen om mij te omringen,
negen krachten om over mij te waken,
als het zomerlied weerklinkt.
het Ogham
De Druïden gebruikten het Ogham waarschijnlijk ook als een geheim alfabet. Dit was een vroeg Iers/Gaelic alfabet, dat naar wij weten zeker al rond 600 v. Chr. bestond. De letter-volgorde is fonetisch gerangschikt in vijf groepen van elk vijf letters.
Een ‘B’groep (labialen): B, L, F, S en N.
Een ‘H’groep (dentalen en aspiraten): H, D, T, C en Q.
Een ‘M’groep (gutturalen): M, G, Ng, Ss en R.
Een ‘A’groep (klinkers): A, O, U, E en I.
De laatste groep bestaat uit tweeklanken, maar elke letter staat ook nog voor elk twee medeklinkers: EA (CH), OI (TH), UI (PE), IO (PH) en AE (XI).
Elke letter heeft een eigen naam. Dit zijn bijna alleen namen van bomen, struiken of planten. De ‘B’ – beith of berk, de ‘L’ – luis of lijsterbes et cetera. Omdat de Kelten dicht bij de natuur leefden is dit niet zo verwonderlijk. Hun leven werd bepaald door de cyclus van de seizoenen en zij waren zich daardoor bewust van de bezieling in & van alles om hen heen: bomen, stenen, natuurelementen, sterren etc. etc. De hele leefomgeving werd in die tijd in Europa bepaald door bomen. Het land was bedekt met enorme wouden. En die bomen leven zeer lang: eiken honderden jaren, een taxus wel 3.000 jaar. Veel langer dan een mens.
De huidige kennis over het Ogham is voor een groot deel afkomstig aan het ‘Book of Ballimote’ uit de 14e eeuw. De teksten hierin zijn samenvoegingen van oudere teksten, die vooral mondeling zijn overgeleverd. Vooral George Calder uit Glasgow heeft hier in het begin van deze eeuw veel werk aan besteed. Robert Graves heeft in ‘The white Goddess’ en ‘The Crane Bag and other Disputed Subjects’ uitgegeven rond 1970, de bekendheid van het Ogham erg bevordert.
Hij vertelt over de relatie van het Ogham en de Kraanvogel. Ook de heilige St.Columba stond bekend om zijn ‘Kraanvogelkennis’ en zijn enorme wijsheid. Hij was dan ook opgeleid in een druïdencollege. Graves vertelt ook een legende over de zeegod Manannan.
Deze had een zak gemaakt van de huid van een heilige kraanvogel. Daarin zaten de schaar van de koning van Schotland, de helm van de koning van Lochlainn, de beenderen van Assails varken, de smidshaak van Goibne, zijn eigen hemd en een reepje van de rug van een walvis. Deze inhoud verwijst naar de laatste groep letters van het de Ogham-alfabet.
Om deze verwijzingen te kunnen volgen, moet men wel over een poëtisch gevoel beschikken. In ieder geval kan men zich zo inleven in de oude barden en dichters en hun manier van denken. Voor de druïden in opleiding werd het Ogham gebruikt als leermodel en daarnaast als geheugensteun om zoveel feiten en teksten te leren. Zeker diende het ook als een spirituele leidraad.
Niet alleen in een klein deel van Noord West Europa is het Ogham gebruikt. Ook op de ‘steen van Zambia’ vindt men inscripties naast in Koefisch-Arabisch en Oud-Egyptische Hiërogliefen teksten in Ogham. De steen stamt zeker van voor 1000 n. Christus, maar volgens andere geleerden is hij meer dan 3000 jaar oud. Ook bij rotsinscripties in Canada en Amerika heeft men Ogham teksten gevonden.
Door onder andere Robert Graves en Liz & Colin Murray zijn de verschillende letters van het Ogham en de bomenbetekenis gekoppeld aan diverse periodes ‘jaarbanden of maanmaanden’ van het jaar. Daarbij komen zij tot gedeeltelijk andere koppelingen. Of de Kelten de Ogham-letters en bomen aan een bepaalde perioden van het jaar gekoppeld hebben, blijft onduidelijk. Hoe het ook zij, hiermee wordt het beeld van de Kelten en de veelzijdigheid van hun cultuur in onze ogen alleen maar verbreedt.
In 1897 werd in Coligny in Frankrijk een gebroken bronzen plaat gevonden. Deze plaat bevatte delen van een Romeins-Gallisch model van een Keltisch lunair en solair kalendersysteem. Hij stamt uit de periode rond 50 voor Christus. Op de Coligny-Plaat stond een tijdcyclus van ongeveer vijf jaar. Dit kalenderstelsel is gebaseerd op de exacte periode van de omloop van de maan om de aarde. Elke maanmaand duurt zo 29,53 dagen. Op de plaat van Coligny werd deze trouwens verdeeld in twee periodes van 15 dagen.
Ogham koppelingen en associaties *
Klank Ogham Boom Kleur
‘B’-GROEP
B berk wit
L lijsterbes grijs & rood
F els rood (karmozijn)
S wilg ‘aantrekkelijk’ / licht
N es ‘helder’ / glasgroen
‘H’-GROEP
H hagedoorn ‘vreeslijk’ meidoorn paars
D eik zwart & donkerbruin
T hulst donkergrijs
C hazelaar bruin
Q appelboom muisgrijs / groen
‘M’-GROEP
M wingerd ‘bont’ / ‘geschakeerd’
G klimop (hemels-)blauw
Ng brem/varen groen riet grasgroen
STR / Ss sleedoorn ‘licht’ / paars
R vlier rood
‘A’-GROEP
A den/pijnboom ‘gevlekt’ zilverspar lichtblauw
O brem vaalbruin stekelbrem goudgeel
U heide ‘harsachtig’ / paars
E esp rood / zilverwit
I taxus in-wit / donkergroen
‘Tweeklanken’
EA esp
EA / CH boomgroep veel tinten groen
OI / TH kardinaalsmuts wit
UI kamperfoelie
UI / PE kamperfoelie wit-geel
IO kruisbes
IO / PH beuk oranje-bruin
(AE) beuk
AE / XI de zee blauw-groen
* Gebaseerd op studies van o.a. Caitlin Matthews en Liz & Colin Murray