een zachte middagslaap in de zomer
DE LINDE Lime (eng) Tilleul(fr)
Geslacht Tilia Familie Tiliceae
Bladverliezende bomen met brede onregelmatig spitsgezaagd, spitsgetande bladeren, kleine geurige bloemen in bladschermen (schijntrossen) met een lang bladachtig schutblad op dezelfde steel.
Kleine ronde, gewoonlijk éénzadige vruchten. Bast glad, bij oude bomen vlak gegroefd. Tot ruim 30 meter hoog.
DE LINDE BOTANISCH
De zomerlinde is een inheemse soort, waarvan de oorspronkelijke variëteit zeldzaam tot zeer zeldzaam is.
Grootbladige Linde TILIA Plaruphyllos
De Linde is een bladverliezende boom met brede getande bladeren, kleine geurige bloemen en bijschermen, met een lang bladachtig schutblad op dezelfde steel, en kleine ronde éénzadige vruchten.
De grootbladige linde is inheems in Europa, de Kaukasus en Klein Azië. Veel aangeplant in Europa. Hoogte tot 41 meter. Bloemen (gelig) ontluikend tegen eind juni, elke bloem ongeveer 1,2 cm. lang. Vruchten donzig, ook ongeveer 1,2 cm, met 3-5 ruggen. Bladeren donker aan de bovenkant, vooral op de middennerf, de oksels van de nerven en de steel. Achterzijde bladeren licht-groen.
Schors donkergrijs met smalle barsten en ruggen.
In Nederland werd veelal de Hollandse Linde aangeplant.
Een bastaard tussen de Tilia Cordata en Tilia Platyphyllos ( Tilia x Europea ).
Hoogte tot 39 meter. Geurige bloemen verschijnen in begin juli. Een goed kenmerk ter onderscheiding zijn de loten gevormd aan de voet van de stam, die dichte bulten kunnen veroorzaken.
De bladeren op deze loten kunnen groot zijn.
Midden in het dorp Nuenen bij Eindhoven staat een zomerlinde met een omvang van 650 cm.
Deze is geplant tussen 1400 en 1600, dus zeker 400 jaar oud.
Op landgoed Beekvliet staat in Borculo (Gld) een grootbladige linde van 35 meter hoog.
De kleinbladige linde is een inheemse soort, waarvan de oorspronkelijke variëteit,
zeldzaam tot zeer zeldzaam is geworden.
Winter-linde TILIA CORDATA
De Winterlinde of Kleinbladige Linde is inheems in Europa, de Kaukasus en Siberië.
Aangeplant in parken, tuinen en langs wegen. hoogte tot 30 m. Bloemen (geel) ongeveer 1,2 cm. doorsnede in begin juli. Gewoonlijk in gespreide bijschermen van 5 tot 10 cm. met een sterke zoete geur. Vruchten ongeveer 0,6 cm doorsnede. Bladeren kleiner dan bij de meeste andere lindesoorten, ongeveer 3,5 tot 7 cm. lang, van boven donkergroen en van onderen bleker, met bosjes roestkleurige dons in de oksels van de nerven aan de voet.
De schors is glad en grijs, bij oudere bomen donker grijs met grote barsten en schilfers.
Op het stuwwalgebied bij Oldenzaal in Twente vindt men nog oorspronkelijke winterlindes.
Grote bomen zijn van de winterlinde schaars:
bij het klooster van Ter Apel en in Twente onder de Lutte (omvang 560 cm).
Het hoogste exemplaar staat in Nederland in Haaren bij Kasteel Nemelaer ( 30 meter hoog).
Van een aantal boomsoorten, die ooit in Nederland vrij algemeen waren, treffen wij thans alleen nog maar relicten in houtwallen en boerenbosjes aan. Dit vooral in het oosten van het land.
Linde is daar één van. Hoe algemeen de linde ook is als snoeiboom voor de boerderij, als laanboom of als centrale boom op een dorpsplein, de inheemse linde is zeer zeldzaam geworden.
Er zijn twee soorten inheemse linde: de zomerlinde en de winterlinde.
Voor de bosbouw levert de linde thans weinig op, zodat de boom uit de bossen verdween.
Voor natuurbos is de linde zeer nuttig, omdat er veel diersoorten kunnen wonen.
Daarnaast verteert het blad vrij gemakkelijk, zodat onder linden allerlei soorten kruiden en planten groeien.
In Brabant en Zuid-Limburg vindt men nog een enkele monumentale zomerlinde: dorpsboom, laanboom of op een kenmerkende plaats, voorzien van een kruisbeeld. Op die manier is het oorspronkelijke genetische materiaal bij toeval bewaard gebleven.
Net over de grens bij Boertange staat de dikste (zomer-)linde van Europa op een stuk land dat vroeger bij kasteel van Heede hoorde, een boom met een stamomvang van 17 meter !!
Nuttig gebruik
Het zachte hout van de linde heeft thans zeer weinig handelswaarde, zodat de Linde geheel uit ons bos is verdwenen. Eeuwenlang was hij echter een onmisbare en waardevolle boom. Van de vezelrijke bast werden sandalen, matten en scheepstouw vervaardigd. Met de komst van hennep en vlas, die veel gemakkelijker te bewerken zijn, werd de linde hiervoor overbodig.
Takken en bladeren waren als voer van belang voor de overwintering van het vee.
Het blad werd vroeger ook als tabak gerookt.
Linde-hout is zeer geschikt voor houtsnijwerk en beelden.
Het schild van een ridder werd van lindehout gemaakt.
Voor zeer speciaal gebruik in verband met de typische eigenschappen van het hout is het voor onder andere tekenborden en pianotoetsen ook thans nog gewild.
Houtskool van lindehout is geschikt als tekengerei, voor medicinaal gebruik, maar ook voor de bereiding van buskruit.
Ook wordt de houtskool gebruikt om voedsel te roken.
Linde-honing is nog steeds een gewild artikel; het wordt door velen als de lekkerste honing, die er bestaat, beschouwt. Lindebloesemhoning wordt gebruikt in likeur en geneesmiddelen.
Aftreksel van lindebloesem werkt algemeen rustgevend en verzachtend, speciaal voor de gevoelige en/of vette huid. Bij overdosering opwekkend.
Als kruiden-thee heeft het een koortswerend effect.
De linde is bij uitstek geschikt als laanboom.
Kunsthistorici hebben zich weleens laten verleiden tot de theorie dat de spitsbogige gothiek afgeleid zou zijn van de ongesnoeide lindelaan.
De linde laat zich gewillig snoeien en wordt als snoeiboom op velerlei wijze benut.
Medisch gebruik
Lindebloesem-thee is een klassiek middel na een te copieus maal. Het werkt tegen nerveuze spanning, slapeloosheid, en kinderen, die over hun toeren zijn. Het veroorzaakt zweten, waardoor het nuttig is bij verkoudheid, griep en hoofdpijn.
